Drink deze Kerst met een rietje uit een kokosnoot

In deze koude weken voor en na de jaarwisseling lijken cadeaus en feestjes – etentjes ter ere van de kerstdagen, borrels om het nieuwe jaar in te luiden – de spil van het bestaan.
Een kunstenaar die zich voortdurend afzet tegen dergelijke overdadigheid is Paul McCarthy (Salt Lake City, 1945). Zou hij gedurende deze tijd ondergronds gaan? Of neemt hij zijn toevlucht tot een kerstloos en mogelijk warmer continent? 
Persoonlijk ben ik niet een uitgesproken fan van Kerst. Als ik niet ziek was, dan wist ik wel waar ik mijn feestdagen door zou brengen.

In Rotterdam op het Eendrachtsplein staat Santa Claus (2001). De reis van dit kunstwerk van McCarthy kende een lange weg, maar het staat nu alweer vier jaar op de huidige locatie zonder al te veel problemen en ophef. 
Het beeld roept tegenstrijdige gevoelens op en kan het publiek op het verkeerde been zetten, mogelijk verklaart dat de moeizame zoektocht naar een geschikte plek. Enerzijds lijkt de kerstman ontdaan van zijn karakteristieke levendigheid, omdat het in brons is gegoten. Wie herkent hierin nog de zoetsappige charme van de man uit de zogenaamd zaligmakende reclame van Coca Cola (The holidays are coming, the holidays are coming. Heeft u de tune al in uw hoofd…)? Wat anderzijds overblijft is een log, donker beeld van iemand met een bel in de ene en een sex-speeltje in de andere hand. De bolle gnoom draagt daarom de inmiddels legendarische bijnaam ‘Kabouter Butt Plug’. De suggestie van promiscue gedrag bij een kindervriend als de kerstman, dat gaat menigeen te ver.  
Santa Claus gaat niet zozeer over zijn afkeer van Kerst, de kunstenaar geeft hiermee uitdrukking aan zijn ongenoegen over de Westerse maatschappij en bijbehorende normen en waarden. Op absurde wijze wordt afgerekend met de glamour van Hollywood en Walt Disney. McCarthy verzet zich tegen de onderhuidse, manipulatieve reclamewereld, tegen sensatiezucht en mediamacht. Achter de provocatie, die een essentieel onderdeel van zijn werk uitmaakt, schuilt het besef van de tekortkomingen van de mens.
Dit betekent echter wel dat het bestaansrecht en de betekenis van Santa Claus afhangen van de context waarin men dit beeld in ogenschouw neemt. Op een plaats waar de kerstman niet zo’n prominente rol inneemt, zal men zich vermoedelijk niet verbazen of opwinden. Indien er op deze wereld nog plekken bestaan waar men niet bekend is met Hollywood en Walt Disney, dan bestaat de kans dat de boodschap van de kunstenaar daar niet of slechts ten dele wordt begrepen.
Kortom: het is voor McCarthy wel mogelijk om zijn heil te zoeken in een bountyparadijs (drinkt hij met een rietje uit een kokosnoot?), alwaar de lokale bevolking hem niet lastig valt met dergelijke bekrompen gebruiken, maar voor zijn Santa zit er niks anders op. Men zal hem daar – in figuurlijke zin – niet kunnen plaatsen, terwijl men het beeld – in letterlijke zin – nergens anders dan op het Eendrachtsplein in dit koude kikkerlandje kwijt kan. 

Voor wie de drukte wil mijden, maar niet afreist naar een warmer oord, adviseer ik om een kunstwandeling door Rotterdam te maken. Kleed u warm aan en doe Santa Claus de groeten van me.

 
Tot en met 31 maart 2013 maakt werk van Paul McCarthy deel uit van de tentoonstelling Hans Makarts ‘Abundantia’ – De verbeelding van Overvloed en Vruchtbaarheid, Museum Boijmans Van Beuningen te Rotterdam. Klik hier voor meer informatie.

Hier vind je meer informatie over Santa Claus (2001).

Op de hoogte blijven kan door je eigen email adres in te vullen op de contact pagina. Je ontvangt dan bij elke nieuw item een email toegestuurd.